woensdag 30 november 2022

Burghse bokking en Walcherse regenten. De haringvisserij van Burghsluis (1751-1789)

Burghsluis ligt aan de zuidkust van Schouwen, waar de kustlijn voortdurend veranderde. Op deze kwetsbare plek begon Nicolaas van Hoorn, ambachtsheer van Burgh en burgemeester van Vlissingen, in 1751 met de ‘visnegotie’. Hij legde zich toe op de steurharingvisserij, dat wil zeggen dat de vissers de haring licht gezouten (gesteurd) aanvoerden. De vis werd in de rokerij verwerkt tot bokking of in de drogerij te drogen gehangen.


Burghsluis, ca. 1700
(Zeeuws Archief [ZA], beeldcollectie Schouwen-Duiveland)

Over de haringvisserij in Burghsluis in de tweede helft van de achttiende eeuw is een uitgebreid artikel verschenen in de Kroniek van het land van de zeemeermin (Schouwen-Duiveland).

Alle personen die betrokkenen waren bij de visserij op Burghsluis worden belicht. In het bijzonder een groep van 21 Walcherse regenten die in deze visserij investeerden. 

Een van de aandeelhouders in de viscompagnie van Burghsluis
Wilhem van Citters (1723-1802), schilderij door Jan Appelius
(Wikimedia Commons)



Maar ook de vissers en de bokkingrooksters komen aan bod. De opbouw van de vissersvloot van Burgh is zo goed mogelijk gereconstrueerd. Ook de verwerking van de vis in de bokkingrokerij, de handel, de afzetmarkt en de maatregelen van de Staten van Zeeland om de haringnegotie aan te moedigen worden uiteengezet. 

De visnegotie was voor de inwoners van heerlijkheid Burgh vanaf 1751 van grote betekenis door de bedrijvigheid die ontstond in de visserij en in de nevenbedrijven. 
Helaas was de bloei van Burgsluis als vissershaven niet van lange duur. 
Omstreeks 1760 waren er vijf bomschuiten in de vaart, rond 1770 waren het er vier, in 1773 waren er nog twee over. In 1789 werd het bedrijf ontmanteld.


Publicatie:

Marlies Jongejan, Burghse bokking en Walcherse regenten. De haringvisserij van Burghsluis (1751-1789. In: Kroniek van het land van de zeemeermin (Schouwen-Duiveland), 47(2022), 5-34.

ISBN 978-90-832425-0-7
Via Boekhandel de Vries in Zierikzee of uw plaatselijke boekhandel.


vrijdag 11 november 2022

150 jaar geleden. De scheepsramp met de sloep Middelharnis (1872)

Op 12 november 1872 werd de sloep Middelharnis ter hoogte van Terschelling door een groot koopvaardijschip overvaren. De twaalf bemanningsleden kwamen hierbij om. Deze week is het 150 jaar geleden dat deze tragische gebeurtenis zich voltrok.

Het Eilanden-Nieuws van 11 november 2022 besteedde aandacht aan deze scheepsramp.

Op vrijdag 8 november 1872 vertrekt de Middelharnis vanuit de thuishaven naar de visgronden bij de Waddeneilanden, tegelijk met de Vijf Gebroeders (schipper Gerrit Langbroek). Aan de noordkant van Terschelling vissen de sloepen van Middelharnis vanaf oktober tot in december vaak met plomplijnen (handlijnen) op schelvis. De ramp voltrekt zich op de avond van dinsdag 12 november 1872. De weersomstandigheden zijn extreem slecht: een harde westenwind en sneeuwbuien. De Middelharnis wordt in het donker overzeild door een groot koopvaardijschip, een driemastbark. De bemanning van de Vijf Gebroeders zag wat er gebeurde. Hendrik de Korte (1880-1948), oud-visser en leraar aan de Visserijschool in IJmuiden, tekende de toedracht als volgt op: ‘Er kwam weer een zware sneeuwbui opzetten en men geraakte elkaar uit het oog. Plotseling kwam er een groot zeilschip recht voor de wind varende rakelings achterom. Dit schip dat een grote snelheid had, voer recht op de plaats aan waar Smit met zijn schip zich bevond. Toen de bui over was, was er van de sloep van Smit niets meer te zien. Smit is nooit meer binnengekomen en zeer waarschijnlijk door het zeilschip overvaren.’

De sloep Volharding van rederij Slis uit 1871. De Middelharnis zag er ook zo uit.
( Het Scheepvaartmuseum, Amsterdam)


Bij de ramp kwamen twaalf vissers om. 
De bemanningsleden waren tussen de 14 en de 51 jaar oud. Bastiaan de Moei, Marinus Smit en Aren Jan de Waard waren ongehuwd.

Johannis Don (1844-1872)
Pieter Dubbeld (1821-1872)
Hendrik Dupré (1845-1872)
Pieter de Man (1830-1872)
Bastiaan de Moei (1858-1872)
Simon de Moeij  (1825-1872)
Adrianus van den Nieuwendijk (1837-1872)
Cornelis Smit (1821-1872)
Gerrit Smit (1849-1872)
Marinus Smit (1857-1872)
Aren Jan de Waard (1850-1872)
Arend de Waard  (1842-1872) 



Meer informatie over de scheepsrampen in: Rinus van Dam, Marlies Jongejan en Pieter Koster. De vergeten vissers van Middelharnis. Scheepsrampen en ongevallen (1717-1938). Uitgegeven onder auspiciën van het Streekmuseum Goeree-Overflakkee in 2018.

Op dit weblog staan verschillende berichten over deze ramp. Zie in het blogarchief de berichten van 6 tot en met 19 december 2012.