woensdag 31 oktober 2018

De vergeten vissers van Middelharnis. Scheepsrampen en ongevallen (1717-1938)

Op 3 november 2018 is het boek over de scheepsrampen en ongevallen op de vissersvloot van Middelharnis verschenen. Het resultaat van jaren onderzoek, waarvan op dit weblog arjaentje.blogspot.nl steeds verslag is gedaan.

Het boek is uitgegeven door uitgeverij De Bataafsche Leeuw in Amsterdam, onder auspiciën van het Streekmuseum Goeree-Overflakkee. 

De auteurs zijn Rinus van Dam, Marlies Jongejan en Pieter Koster.














Korte inhoud

De rode draad wordt gevormd door gegevens over 287 vissers uit Middelharnis, die zijn omgekomen bij scheepsrampen met vijftien gaffelschuiten en dertien sloepen en bij ongevallen aan boord tussen 1717-1938. 
Het leven van de vissers is beschreven in de vorm van korte familiegeschiedenissen, waarin ook hun ouders, echtgenotes en kinderen worden genoemd. De toedracht van de rampen en ongevallen is zo gedetailleerd mogelijk weergegeven. 
Behalve een tijdlijn met de belangrijkste gebeurtenissen in de visserijgeschiedenis van Middelharnis, wordt in het rijk geïllustreerde boek ook aandacht besteed aan de lotgevallen van vissers uit Middelharnis die in de behandelde periode om het leven kwamen op vissersschepen uit andere plaatsen.



Rinus van Dam, Marlies Jongejan, Pieter Koster. De vergeten vissers van Middelharnis. Scheepsrampen en ongevallen (1717-1938) Amsterdam, De Bataafsche Leeuw, 2018.
328 pagina's, gebonden, geïllustreerd. Prijs € 22,50.

ISBN 978 90 6707 720 0

te koop bij het Streekmuseum Goeree-Overflakkee (alleen afhalen) en te bestellen bij elke boekhandel in Nederland.
Ook te bestellen via de website van uitgeverij De Bataafsche Leeuw. Porto binnen Nederland wordt niet in rekening gebracht.





Verslag van de presentatie in: Groot Goeree-Overflakkee, week 45, 6 november 2018

Door Sam Fish

287 vergeten vissers krijgen naam en gezicht






In een overvolle Rabobankzaal van het Diekhuus werd op zaterdagmiddag 3 november een nieuw boek gepresenteerd onder toeziend ook van zo'n 130 nabestaanden en andere genodigden. De vergeten vissers van Middelharnis is nu dan echt voor het grote publiek.

Schrijvers Rinus van Dam (oud-voorzitter van het Streekmuseum), Marlies Jongejan en Pieter Koster (nazaat) hebben gezamenlijk ziel en zaligheid in het boek gestopt. Alle drie hebben al eerder werken gepubliceerd over het scheepsrampen en ongevallen van de vloot van Middelharnis en dus was het een bijna logische stap om de krachten te bundelen en elkaar aan te vullen daar waar het kon. Door het werk van de auteurs hebben de vergeten vissers niet alleen een naam gekregen, maar ook een gezicht.

Eerste exemplaar
Een bijzonder moment bij elke boekpresentatie is natuurlijk het overhandigen van het eerste exemplaar. Het was de eer aan auteur Marlies Jongejan om de eerste twee exemplaren te overhandigen; "Het eerste exemplaar van ons boek overhandigen wij graag aan burgemeester Ada Grootenboer-Dubbelman. Een burgemeester vertegenwoordigt de gemeente en dus ook de gene die op zee zijn omgekomen."
De burgemeester bedankt op haar beurt de auteurs voor de tijd en energie die zij in het boek hebben gestoken. "Het is een prachtig monument voor de vergeten vissers en hun achter gebleven families," aldus de burgemeester. En daarop inhakend wordt ook het tweede boek uitgereikt en wel aan een achterneef van vergeten visser Krijn van Gelder, die de voorkant van het boek siert.


Vergeten vissers
De vergeten vissers, zijn de vissers die op zee zijn omgekomen. Hun dood is niet aangetekend in de begraafboeken en (meestal) niet in de burgerlijke stand vermeld. Deze vissers zijn dus wel geboren, maar niet overleden. De auteurs willen recht doen aan de omgekomen vissers van Middelharnis en hen een plek in de geschiedenis geven door hun namen en levensverhalen vast te leggen.

Vanaf nu verkrijgbaar. Het boek bestaat uit 328 bladzijden aan historische informatie over de zeevaart, de scheepsrampen en de vergeten vissers uit Middelharnis. De 287 geïdentificeerde vissers die tussen 1717 en 1938 zijn omgekomen op zee hebben in dit boek een naam en gezicht gekregen doordat hun achtergronden en nabestaanden uitgebreid aan bod komen. De vergeten vissers van Middelharnis is in beperkte oplage verkrijgbaar bij het Streekmuseum in Sommelsdijk, maar ook via de boekhandel. 
Het kost € 22,50.










zondag 7 oktober 2018

De vissloep VL 54 Leo en Willy uit Vlaardingen in Middelharnis (1905-1910)

De Vlaardingse vissloep VL 54 Leo en Willy was tussen 1905 en 1910 te gast in de haven van Middelharnis. De sloep was eigendom van rederij G. Vriens uit Vlaardingen. De firma P.L Slis en Zoon uit Middelharnis fungeerde als boekhouder. Schipper en bemanning kwamen eveneens uit Middelharnis.
In 1904 nam de sloep met schipper J. van Vliet nog vanuit Vlaardingen aan de haringvisserij deel. Een eerdere vermelding, eveneens van deelname aan de haringvisserij, dateert uit de Maasbode van 25 juli 1899.


Maasbode, 29 november 1904

Arjanus herinnerde zich de sloep Leo en Willy (Zee en Eiland, p.50)


Aan de overzijde op de wurft van Peeman lag scheef de Leo en Willy, het kleinste schip van de vloot, met een plat gat, pardon achtersteven, om opgekalefaterd te worden

In november 1905 vertrok het schip voor het eerst vanuit Middelharnis met als stuurman Jan de Waard.


Maas- en Scheldebode, 4 november 1905


Uit: de sloepen van Middelharnis, 1907

Op 19 maart 1906 meldde het Rotterdamsch Nieuwsblad  onder het kopje "Slechte reizen" een lage besomming voor de Leo en Willy van 250 gulden. In 1906 had de sloep tijdens de zomerzoutreis een redelijke besomming in vergelijking met andere sloepen die in september terugkwamen (Maas- en Scheldebode, 22 september 1906).

In januari 1908 ontstonden er problemen. Vier matrozen weigerden om naar zee te gaan. Ze hadden de hele winter nog niets verdiend. 


Maas- en Scheldebode, 29 januari 1908


Begin februari werd  de sloep buiten vaart gesteld (Rotterdamsch Nieuwsblad, 7 februari 1908) en van IJmuiden naar Middelharnis gevaren.
In september 1908 werd de sloep toch opnieuw in gereedheid gebracht voor de verse visvangst (Maas- en Scheldebode, 2 september 1908).

In april 1910 heeft Jan de Waard ontslag gevraagd na afloop van het winterseizoen. Na het vergaan van de Luctor et Emergo in januari 1910 besloten veel vissers te stoppen. Mogelijk was er een verband tussen het gebrek aan vissers en het ontslag van de schipper.



Maas- en Scheldebode, 9 april 1910


In 1911 heeft Vriens het schip onderhands verkocht aan de nieuw opgerichte Hansa  Visscherij-maatschappij, directeur C. van Wienen te Haarlem (Algemeen Handelsblad, 9 maart 1911).

Jan de Waard bleef de schipper, nu van de IJM 173 Hansa I



Maasbode, 4 april 1911

Daarna heeft Jan de Waard nog zeventien jaar als kabeljauwzouter gewerkt voor schipper Hein Drijver op een stoomtrawler uit IJmuiden die op IJsland voer. De schipper wilde alleen maar Menheersenaard om de kabeljauw te snijden en te zouten. (interview met Jacob Sala, ZB 1900 E 10 B).
Het voordeel van de IJslandvaart was dat je in Middelharnis kon blijven wonen.


Jan de Waard (1866-1934) en Arendje van der Put (1865-1929)
Jan de Waard is op 16 april 1866 in Middelharnis geboren, zoon van Jan de Waard en Jannetje Koppelman.  De grootvader van Jan was Leendert de Waard, de stuurman van de Catharina Elizabeth, de sloep die in 1828 is vergaan (zie bericht van 9 december 2013). 
Jan de Waard trouwde (20 jaar) op 16 maart 1887 met Arendje van der Put (21 jaar), geboren 1 september 1865, dochter van Cornelis van der Put en Magdalena de Korte. Jan was visser en Arendje dienstbode ten tijde van het huwelijk.

Op 21 mei 1887 werd zoon Jan geboren. Daarna Magdalena (1888), Jannetje (1891, na een maand overleden), Jannetje (1893), Martijntje (1895), Jacoba (1898), Cornelis (1900), Hendrik (1903) en Leendert (1906).
Jan de Waard en Arendje van der Put bleven altijd in Middelharnis wonen.
Jan, Magdalena, Jannetje en Martijntje zijn tussen 1907 en 1913 uit Middelharnis vertrokken naar Den Haag.  Martijntje is gehuwd met Nicolaas Baak, zoon van een loggerschipper uit Scheveningen. Het jonge stel vertrok in 1919 naar Nederlands-Indië waar op 11 september 1920 dochter Martina Baak is geboren. Nicolaas Baak is in 1921 of 1922 in Indië overleden. Martijntje is op 25 juni 1926 in Middelharnis met Paulus de Blok hertrouwd.
Jacoba trouwde op 6 december 1918 in Middelharnis met Aren Faasse die politieagent was in Utrecht. Cornelis trouwde op 25 april 1929 met Wilhelmina van Boekhoven. Hendrik trouwde op 11 juni 1926 in Middelharnis met Maartje van der Slik.

Arendje van der Put is op 19 maart 1929 overleden in Middelharnis; Jan de Waard is op 12 november 1934 in Middelharnis overleden. 

*bevolkingsregister Middelharnis 1890-1920

Genealogische gegevens van Pieter Koster te Haarlem, bewerkt voor Arjaentje. 
Mededeling over Martijntje de Waard via e-mail van een kleinzoon