Het vergaan van de sloep Middelharnis deel 5. Vier weduwen die zwanger waren

In de advertentie die de reders en predikanten plaatsten om geld in te zamelen voor de nabestaanden van de sloep Middelharnis die verging op 12 november 1872, lezen we:

Negen onverzorgde Weduwen, waaronder vier in zwangeren toestand, en Acht-en-Twintig Kinderen verliezen daardoor alles en verkeeren ïn de grootste behoefte.

Achter deze mededeling gaat veel leed schuil. Het verdriet van de weduwen maar ook het trieste idee dat deze kinderen hun vader nooit gekend hebben.
Dat geldt ook voor Lena de Waard dochter van Arend de Waard en Tannetje Witvliet Smit. Lena werd enkele weken voor het vertrek van de sloep op 11 oktober 1872 geboren.
(zie ook bericht van 12 november 2012 op dit weblog)

Op 28 december 1872, toen sinds een week of drie duidelijk was dat de bemanning van de sloep Middelharnis niet meer terug zou keren,  bracht Suzanna van Gelder haar zoon Johannis Don ter wereld. Hij heette hetzelfde als zijn vader.

Op 14 januari 1873 beviel Adriaantje Schilperoord van een zoon. Hij werd genoemd naar zijn vader, naar zijn grootvader en zijn oom die alledrie tot de bemanning van de Middelharnis hoorden: Gerrit Cornelis Marinus Smit .
Hij groeide op in het gezin van Klaas de Jong, de tweede man van zijn moeder. Gerrit Cornelis Smit trouwde in het jaar 1900 met Cornelia Bette en woonde in Dirksland. Ze hadden een dochtertje dat Adriaantje heette. (zie ook bericht van 12 november 2012 op dit weblog).

Op 7 april werd Bastiaan Simon de Moei geboren, zoon van Lena van Eck en Simon de Moeij. Bastiaan Simon is vernoemd naar zijn broer Bastiaan die als jongste bemanningslid aan boord was en naar zijn vader. (zie ook de berichten van 3 februari en 19 februari 2012 op dit weblog).

Adriaantje van den Nieuwendijk kwam op 28 juni 1873 ter wereld, dochter van Pieternella van Dongen en Adrianus van den Nieuwendijk.

De kinderen in vissersgezinnen in Middelharnis kregen in de negentiende eeuw vrijwel altijd maar één voornaam. Het geven van meer voornamen had kennelijk de bedoeling om overleden familieleden te gedenken.

Weduwen in Middelharnis 1869

Omdat vrouwen meestal ouder worden dan mannen en ook omdat mannen vaker hertrouwen  zijn er altijd meer weduwen dan weduwnaars. In de negentiende eeuw werden regelmatig volkstellingen gehouden waar ook de burgerlijke staat van alle inwoners keurig genoteerd werd. Tegenwoordig staan die tellingen op een website. Zo kunnen we terugzoeken hoeveel weduwen en weduwnaars er op een bepaalde datum waren. Helaas zijn de gegevens per gemeente niet voor alle jaren beschikbaar. Voor de periode 1840-1869 heb ik ze wel teruggevonden op de website volkstellingen.

In de beschrijvingen van de vissersfamilies uit Middelharnis zijn we veel vrouwen tegengekomen die weduwe zijn geworden toen hun de man omgekomen was bij een scheepsramp. Het is logisch om te denken dan er in Middelharnis meer weduwen waren dan gemiddeld in Nederland.
Dit blijkt voor een aantal aantal jaren inderdaad zo te zijn. Landelijk waren er twee weduwen op één weduwnaar. In Middelharnis in 1869 vijf weduwen op twee weduwnaars.
Voor 1849 moeten we bij de hoge cijfers eerder denken aan sterfte door de aardappelcrisis en de cholera als oorzaak dan aan scheepsrampen.

		weduwnaars	weduwen	verhouding	verhouding
				Middelharnis	Nederland
1840		51	113	2,2	2,3
1849		59	150	2,5	2,1
1859		58	130	2,2	2,1
1869		50	123	2,5	2

Verhouding tussen het aantal weduwen en het aantal weduwnaars
in Middelharnis en in heel Nederland 1840-1869


In de jaren '60 van de negentiende eeuw zijn de volgende sloepen uit Middelharnis met de volledige bemanning van twaalf tot dertien personen vergaan.
- Vrouw Aplonia in 1863 (ca. 10 weduwen)
- Eben Haëzer in 1863 (ca. 9 weduwen)
- Lucretia Adelaïde in 1865 (6 weduwen)
- Wisselvalligheid in 1867 (9 weduwen)


Het in verhouding grote aantal weduwen in 1869 is dus mede veroorzaakt door deze scheepsrampen.

Gerrit van den Nieuwendijk was één van de bemanningsleden van de Lucetia Adelaïde die in 1865 met man en muis in verging. Na de dood van Gerrit begint zijn weduwe Jannetje de Waard een winkeltje in een kelderwoning aan de Nieuwstraat (zie ook de tekst van 20 februari 2012). Jannetje de Waard was dus één van de weduwen van 1869.

Door de ramp met de sloep Middelharnis in 1872 werden negen vrouwen weduwe.
Bij de Zeemanshoop 1895 waren het er zeven, bij de Luctor et Emergo in 1910 zes en bij de ramp met de Anne in 1912 werden acht vrouwen weduwe (1).

Bron:
www.volkstellingen.nl

1. Aantallen weduwen ontleend aan krantenberichten ten tijde van de scheepsrampen.