In het decembernummer 2019 van De Ouwe Waerelt een artikel waarin wordt beschreven dat enkele ventjagers en reders uit Middelharnis zich in het laatste kwart van de achttiende eeuw, naast de tarbothandel, ook op de palinghandel toelegden. Aan de orde komt de vraag wat de reden was om zich hiermee bezig te gaan houden, wie de sleutelfiguren in de palingnegotie waren, hoe de palingrederij functioneerde en welke schepen voor het vervoer ingezet werden. Aan de palinghandel kwam halverwege de Bataafs Franse periode (1795-1813) door oorlogsomstandigheden een eind.
De laatste jaren stonden in het teken van een slepende rechtszaak van schipper Maarten Vermaas tegen boekhouder Leendert van den Tol van de ‘Paling-Rheederij van Middelharnis’.
Na een uiteenzetting over de Hollandse en Friese palinghandel op Londen in de zeventiende en achttiende eeuw volgt een beschrijving van de schepen die hiervoor gebruikt werden. Het blijkt dat de ventjagersschuiten die in Zuidwest Nederland voor handen waren door het gebruik van palingkaren ook geschikt waren om paling mee te vervoeren.
Na een uiteenzetting over de Hollandse en Friese palinghandel op Londen in de zeventiende en achttiende eeuw volgt een beschrijving van de schepen die hiervoor gebruikt werden. Het blijkt dat de ventjagersschuiten die in Zuidwest Nederland voor handen waren door het gebruik van palingkaren ook geschikt waren om paling mee te vervoeren.
Schilderij met zes palingaken, afgemeerd aan een
steiger (Dutch Mooring) in de Theems in Londen. Olieverf op doek
door een anonieme kunstenaar, 19e eeuw (Fries Scheepvaartmuseum,
Sneek, inv. nr. FSM G-020).
De Middelharnisse ventjagers die zich met de palinghandel bezighielden maakten gebruik van het handelsnetwerk dat ze in Londen hadden. Ze brachten namelijk ook al decennialang tarbot op de vismarkt van Billingsgate. Ze kenden de vaarroute naar Londen en waren goed geïnformeerd over de opbrengsten en over het functioneren van de Friese palinghandel. Tarbot was er niet het hele jaar. Door ook paling te vervoeren konden de schuiten alle maanden doorvaren.
De uitvalsbasis voor de palinghandel door Middelharnisse ventjagers was de vestingstad Muiden aan de Zuiderzee bij Amsterdam. Cornelis Vermaas, afkomstig uit Middelharnis, vestigde zich hier in 1784 als tussenpersoon voor de inkoop van paling en tarbot.
De schuit Jonge Johanna, omschreven als bezaanpalingschuit, is in 1779 gebouwd en heeft 27 jaar dienst gedaan voor een groep van acht reders die gezamenlijk de ‘Paling-Rheederij van Middelharnis’ vormden. Boekhouder was Leendert van den Tol.
Naast deze palingrederij hield ook Joost Boeter zich bezig met vervoer van paling naar Londen met een schip waar Leendert van den Tol eveneens boekhouder van was. Mogelijk was er nog een derde schuit voor dit doel in bedrijf.
Model van de Pernisse bezaanschuit Johannes Cornelis, 1804. (Maritiem Museum, Rotterdam inv. nr. M 64).
Cornelis Vermaas (1745-1807), diens broer Maarten Vermaas (1746-1826), Joost Boeter (1746-1807) en boekhouder Leendert van den Tol (1752-1808) waren de sleutelfiguren van de palinghandel op Londen.
In het artikel wordt de loopbaan van schipper Maarten Vermaas gevolgd vanaf 1782. Hij kwam in 1803 in conflict met boekhouder Leendert van den Tol, de rijkste en machtigste man van het dorp. Het conflict leidde tot een rechtszaak, eerst voor de schepenrechtbank van Middelharnis en vervolgens voor het Hof van Holland. Met uitzondering van Maarten Vermaas overleden alle hoofdpersonen nog voor het Hof een uitspraak kon doen. Tot oktober 1809 zijn stukken in deze zaak geproduceerd. Tot een uitspraak is het nooit gekomen. Waarschijnlijk heeft de inlijving van ons land bij het Franse Keizerrijk in 1810 ervoor gezorgd dat het recht niet zijn normale loop kon nemen.
Van deze slepende rechtszaak zijn veel processtukken in de archieven bewaard gebleven. Dankzij het feit dat Maarten Vermaas zich tegen Leendert van den Tol keerde kon de geschiedenis van de palingrederij aan de hand van deze stukken gereconstrueerd worden.
Publicatie:
Marlies Jongejan, 'De palingrederij van Middelharnis (1779-1807). Vervoer van paling naar Londen'. In: De Ouwe Waerelt, 19(2019)58, 24-31.
De Ouwe Waerelt verschijnt 3x per jaar en is een uitgave van de Historische Vereniging voor Goeree-Overflakkee "De Motte". zie: www.demotte.nl. Losse nummers: € 8,95, te koop bij Van der Boom - Boeken en Muziek, Voorstraat 41, 3245 BG Middelharnis
De Ouwe Waerelt verschijnt 3x per jaar en is een uitgave van de Historische Vereniging voor Goeree-Overflakkee "De Motte". zie: www.demotte.nl. Losse nummers: € 8,95, te koop bij Van der Boom - Boeken en Muziek, Voorstraat 41, 3245 BG Middelharnis
Link naar de volledige tekst van het artikel
Geen opmerkingen:
Een reactie posten