Jan Nieuwenhuijzen (1724-1806) en Martinus Nieuwenhuijzen (1759-1793)

Jan Nieuwenhuijzen was van 1758 tot 1763 leraar van de Mennonieten, de Doopsgezinde gemeente in Middelharnis. Het kerkgebouw tevens woonhuis zag eruit als een boerenschuur en stond aan het begin van de Steeneweg. In 1798 waren er nog maar 6 leden; in 1805 werd het gebouw verkocht (zie ook tekst op de weblog van 31 januari 2012).
Tot 1969 is het gebouw als landbouwschuur in gebruik geweest en vervolgens afgebroken.

De Mennistenkerk aan de Steeneweg in Middelharnis
foto Archief Goeree-Overflakkee, met dank aan Jan Both

Zoon Martinus Nieuwenhuijzen is hier op 9 december 1759 geboren. In 1763 vertrok het gezin naar Aardenburg waar een iets grotere doopsgezinde gemeente bestond. Martinus zat daar o.a. bij de latere dichteres PetronellaMoens (er is zelfs een speciaal tijdschrift over haar) in de klas en hij werd al jong voorzanger in de kerk van zijn vader. Martinus heeft dus maar kort in Middelharnis gewoond.

De Maatschappij tot Nut van 't Algemeen werd in 1784 opgericht op initiatief van Jan Nieuwenhuijzen, zijn zoon Martinus was mede oprichter. 
In 1810 kwam het departement Middelharnis-Sommelsdijk tot stand. In het gedenkschrift van dit departement beschrijft K. Vos hoe de jaren die Jan in Middelharnis doorbracht hem gevormd hebben.

omdat hij hier heeft verkeerd met kleine luyden, wier nooden en behoeften in later tijd hem zouden dringen tot het uitdenken van zijn Maatschappij. ... hier te Middelharnis heeft hij kennis gekregen van deerlijke onkunde en bittere armoede; hier zijn in zijn hoofd en hart de eerste denkbeelden gerezen...

Zie voor de geschiedenis van het Nut en de verdiensten van Jan en Martinus de website van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen.

Gerrit Brender à Brandis. 'Lijkrede op Martinus Nieuwenhuijzen, medeoprichter en secretaris der Maatschappij tot Nut van 't Algemeen'. Amsterdam, 1793.
Martinus Nieuwenhuijzen 1760-1793

Zie ook:
K.Vos.Gedenkschrift ter gelegenheid van het honderdjarig bestaan van het departement Middelharnis-Sommelsdijk der maatschappij tot nut van 't algemeen uit aantn. van Jan van Schouwen Cz. . Middelharnis, 1910. p. 6-7

Een mennoniet en zijn nazaten

Leraar Menno's gezindte
De geschiedenis van de familie Jongejan in Middelharnis begint in 1714 als Arij Cornelisz Jongejan aangesteld wordt als leraar bij de Mennonieten, de latere Doopsgezinde gemeente. Zijn broer Claes Cornelisz Jongejan was leraar bij de Mennonieten in Ouddorp. De beide broers zijn waarschijnlijk uit Alkmaar afkomstig.
Arij Cornelisz. Jongejan was van 1714-1733 de voorman  van de doopsgezinden in Middelharnis. Er waren ongeveer 25 leden (1). Hun kerkgebouw stond aan het begin van de Steeneweg. De leraar en zijn gezin woonden in de kerk. In 1798 waren er nog maar 6 leden; in 1805 werd het gebouw verkocht (2).

De Mennistenkerk aan de Steeneweg
foto Archief Goeree-Overflakkee, met dank aan Jan Both.

Dochter Lijsbeth Ariens gaat in juni 1721 in Goedereede in ondertrouw met Pieter Jansz. van den Bliek geboren in Goedereede. Het echtpaar trouwt in Middelharnis en gaat daar wonen. Ze krijgen in ca. 1724 een dochter Rijntje. Lijsbeth Ariens Jongejan overlijdt vrij snel daarna, in 1726.

Korenmolenaar
De zoon van Arij Cornelisz heet Cornelis Ariens Jongejan, is geboren in Alkmaar ca. 1697 en was in de periode tussen 1725 en 1739 molenaar van de korenmolen in Piershil. De "wind-coornmole" was eigendom van de weduwe Hendrik Pelt, heer van Piershil. Zoon Cornelis Ariens gaat het bepaald niet voor de wind; zijn vader moet een aantal keren borg staan voor de huur van de molen. Bij  zijn dood in 1739 (42 jaar) laat Cornelis Ariens Jongejan een huurschuld achter, die zijn weduwe Maria Pieters van der Velde maar ten dele kan voldoen. "Verdere huur wegens armoede niet geïnd".

de molen van Piershil

Cornelis Ariens Jongejan en Maria Pieters van der Velde kregen vier kinderen:
Rijntje, Pieter Cornelisz, Arie en Cornelis.

Pieter Cornelisz., ongeveer in 1730 geboren en in 1734 in Piershil gedoopt, trouwt in 1753 in Middelharnis met Cornelia Jillis Kolff.
Ze kregen vier kinderen: Cornelis, Jannetje, Jillis en Marinus. Enkele weken na de geboorte van Marinus (gedoopt op 12 juli 1761) overlijdt Cornelia Jillis Kolff (31 augustus 1761).

De weduwnaar Pieter Cornelisz, die met vier kleine kinderen tussen 0 en 7 jaar overblijft, trouwt in het voorjaar van 1763 een weduwe, de 22-jarige Lijntje Gijsberts Tieleman.
Het echtpaar krijgt tussen 1764 en 1779 zes kinderen van wie een aantal op jonge leeftijd overlijdt.
De kinderen heetten: Gijsbert Pietersz, Arie Pietersz., Hendrik, Hendrik, Maria en Gijsbert.

Pieter Cornelisz. Jongejan (1730-1802) en zijn zonen Cornelis, Arie Pietersz en Gijsbert zijn de voorvaderen van talloze Menheersenaars die de naam Jongejan dragen.

Vissers
Wat het beroep van Pieter Cornelisz was is (nog) niet bekend.  Arie Pietersz.(1767-1835) en Gijsbert (1779-1819) waren visser van beroep.

Ook de volgende drie generaties vinden hun bestaan in de visserij:
- Jakob Jongejan, mijn  betovergrootvader (1799-1868) was visser, zoon van Arie Pietersz..
- Gerrit  Jongejan, mijn overgrootvader(1832-1895) was visser, zoon van Jakob.
- Cornelis Jongejan, mijn grootvader (1866-1944) was visser (vermeld als "diepzeevisser")

Ambachtslieden
In 1923 vertrok de laatste sloep uit Middelharnis, er was geen brood meer te verdienen in de visserij. Tussen 1890 en 1920 trokken 162 vissers weg naar Rotterdam, Velsen, Vlaardingen en Maassluis (3). Zonen van vissers konden dit beroep dus niet meer uitoefenen in Middelharnis.
Het alternatief was een bestaan als landarbeider of als ambachtsman. Mijn vader, zoon van Cornelis Jongejan Gzn., werd schilder, zijn broer Simon timmerman. De oudste uit dit gezin Gerrit, kwam na een tijd als landarbeider te hebben gewerkt, wel in een maritiem beroep terecht. Hij werkte op de Menheerse boot en was later kapitein op de veerboot van de RTM de "Haringvliet".

ambachtsschool Middelharnis

de klas van de schilders ca. 1924

rechtsonder Cornelis (Kees) Jongejan (1911-1995)

Onze Eilanden, 7 mei 1927

noten:

1. Vos, K. , De doopsgezinden te Middelharnis- Sommelsdijk. In:Doopsgezinde bijdragen 48( 1908). p.106-116
2. Braber, J.L. Historie der Ned. Herv. ker te Middelharnis, p.37. Hier ook een foto van de kerkschuur.
Verkoop in Rechterlijk archief Middelharnis, inv. nr. 53. 20 september 1805.

3. Verseput, J., Van visschershaven naar jachthaven. Middelharnis,1982.