Begin december 1863 was het aanhoudend uitzonderlijk zwaar weer. De hele week werd beheerst door storm. Van het Skagerrak tot aan Zuid-Spanje hadden de kusten het hevig te verduren.
Op 3 december bereikte het centrum van de depressie via de Britse eilanden de Noordzee, die door de orkaan werd opgezweept tot een ontembaar monster... Op de 3e december was het overdag meteen als raak. Dwars door de branding heen begaf de reddingboot van Nes op Ameland zich naar zee. Vanaf de wal had men een vrijwel tot wrak geslagen schip in de branding waargenomen. Het bleek de Noorse brik Bröderne te zijn. Na een hopeloze strijd moest zij zich overgeven...In de avond van de 3e december daalde het weerglas op Terschelling plotseling tot ongekende laagte. Het centrum van de depressie zou die nacht langs de Waddeneilanden trekken, een spoor van menselijk leed achterlatend (1).
Uit de Harlinger Courant: In de namiddag van de 3de december 1863 wakkerde de wind steeds meer aan en bereikte in het begin van de avond stormkracht. In de nacht begon het steeds harder te waaien, hetgeen gepaard ging met donder en bliksem, terwijl de storm haar grootste kracht scheen te bereiken. De volgende dag durfde zich haast niemand op straat te begeven, daar het hoogst moeilijk was om staande te blijven en de neerstortende dakpannen, schoorstenen, gevels of gedeelten daarvan iedere dreigde te verpletteren (2)
Van de desastreuze gevolgen van deze storm voor de scheepvaart had deze verslaggever nog geen weet. Minimaal veertig grote en kleine schepen zijn in deze nacht in Noord-Holland, Friesland en het Waddengebied in de problemen gekomen. Er zijn hier alleen al honderden mensen omgekomen. Een deel van bemanningsleden en passagiers heeft het overleefd en is op eigen kracht of door de reddingboot levend aan wal gekomen.
De dagen na dit rampzalige weer was de zee bezaaid met ronddrijvende wrakken en stukken van schepen, op de stranden spoelden lijken aan en een enorme hoeveelheid lading van vergane schepen .
Voor Groot-Brittannie en Ierland wordt het aantal schepen dat in die nacht vergaan is geschat op tweehonderd. Zie o.a. deze website: Scheepsrampen Wales
De stranding van het Duitse fregat schip Wilhelmsburg is in de geschiedenis een van de grootste scheepsrampen op de Nederlandse kust. Het schip was in 1853 gebouwd voor vervoer van landverhuizers.
In de nacht van 3 op 4 december 1863 kwam de Wilhelmsburg bij Oost-Terschelling in moeilijkheden. Het schip was op 25 november uit Hamburg vertrokken met ruim 300 mensen aan boord. Vanaf woensdag 2 december had het schip te kampen met harde storm uit het westen die op donderdag 3 december in de middag toenam en uit West Zuid West kwam. De zee was toen al "schrikwekkend hoog". Om negen uur in de avond van 3 december was de wind toegenomen tot orkaankracht waardoor het schip door de zee overstelpt werd en op haar kant kwam te liggen. Rond middernacht was de wind West Noord West, een hevige orkaan met hagel en regen. Om twee uur 's nachts raakte het schip grond op de Boschplaat ten oosten van Terschelling en om drie uur begon het te breken. Slechts 51 mensen overleefden de catastrofe. 258 passagiers en drie bemanningsleden zijn omgekomen (4).
Visserschepen vergaan op 3 en 4 december 1863
Meer dan honderd vissers, de bemanning van twaalf Nederlandse vissersschepen, zijn deze nacht verdronken:
Uit Arnemuiden - sloep De Jonge Jacob en een kotter, omgeving Zeeuwse /Zuid-Hollandse kust met 13 vissers
Uit Katwijk - twee bomschuiten waaronder de Vrouwe Neeltje bij Egmond, ca. 16 vissers
Uit Middelharnis - twee vissloepen, de Vrouwe Aplonia en de Eben Haezer bij Egmond, 26 vissers
Uit Pernis - vissloep Petronella Dorothea, 12 vissers
Uit Scheveningen - pink Neeltje de Jong en bomschuit Vrouw Kniertje, 15 vissers
Uit Zoutkamp - twee visserssnikken. onbekend aantal bemanningsleden
Uit Zwartewaal - vissloep Vooruit omgeving Vlieland, 12 vissers
Bij Callantsoog verging de Engelse vissloep Y33.
De Oostende vissersvloot werd zwaar getroffen. De volgende sloepen zijn vergaan: O26 Duchesse de Brabant, O119 Haring, O144 Gabriël en O169 Sylvia. De Antwerpse vloot verloor de sloepen Josephine en De Hoop met volledige bemanning. De Van Baele uit Antwerpen is eveneens vergaan maar de bemanningsleden van deze sloep konden allemaal worden gered.
Zie ook de reactie van Raymond van Ael onder dit bericht.
De ramp met de Wilhelmsburg, Terschelling, 3 december 1863Zie ook de reactie van Raymond van Ael onder dit bericht.
De stranding van het Duitse fregat schip Wilhelmsburg is in de geschiedenis een van de grootste scheepsrampen op de Nederlandse kust. Het schip was in 1853 gebouwd voor vervoer van landverhuizers.
 |
| De Wilhelmsburg herkomst afbeelding onbekend |
In de nacht van 3 op 4 december 1863 kwam de Wilhelmsburg bij Oost-Terschelling in moeilijkheden. Het schip was op 25 november uit Hamburg vertrokken met ruim 300 mensen aan boord. Vanaf woensdag 2 december had het schip te kampen met harde storm uit het westen die op donderdag 3 december in de middag toenam en uit West Zuid West kwam. De zee was toen al "schrikwekkend hoog". Om negen uur in de avond van 3 december was de wind toegenomen tot orkaankracht waardoor het schip door de zee overstelpt werd en op haar kant kwam te liggen. Rond middernacht was de wind West Noord West, een hevige orkaan met hagel en regen. Om twee uur 's nachts raakte het schip grond op de Boschplaat ten oosten van Terschelling en om drie uur begon het te breken. Slechts 51 mensen overleefden de catastrofe. 258 passagiers en drie bemanningsleden zijn omgekomen (4).
 |
Noord-Hollands Archief; Archief Maatschappij tot Nut van 't Algemeen, departement Haarlem
toegangsnr. 3501, 2.1.2.7.5. Reddingscommissie 175: rapport vergaan schepen 3-4 december 1863
|
Ter herinnering aan de ramp met Wilhelmsburg en andere scheepsrampen is een gedenksteen op het kerkhof van Hoorn op Terschelling aangebracht. Hier zijn veel slachtoffers van de Wilhelmsburg begraven.
Noten:
1. Aad Schol. ...en om hen heen was alles branding...;scheepsstrandingen en reddingen bij Texel, Vlieland en Terschelling in de 19de eeuw, met ill. van Klaas Uitgeest. Den Burg, 1994. p.59. Het boek bevat een hoofdstuk met de titel: "de beruchte orkaan van 3 en 4 december 1863". Deze titel heb ik overgenomen voor dit bericht op Arjaentje.
2. idem. p.63
3. H.A.H. Boelmans Kranenburg en J.P. van de Voort: Een zee te Hoog, Scheepsrampen bij de Nederlandse zeevisserij 1860-1976. De Boer Maritiem, 1979. p. 27. Gebaseerd op het officiële verslag van het Ministerie (toestand der zeevisscherij).
Arnemuiden: L. van Belzen, De vissersramp van 1863. In: Arneklanken, 13(2008).p.6-10
Scheveningen: Digitaal Vissersnamenmonument,Vrouw Kniertje en Neeltje de Jong
Zwartewaal: Nederlandsche Staatscourant, 25 januari 1867
Y 33 uit Engeland, vermeld in:Noord-Hollands Archief, Archief Maatschappij tot Nut van 't Algemeen, departement Haarlem, toegangsnr. 3501, 2.1.2.7.5. Reddingscommissie. nr.175: rapporten vergaan schepen 3-4 december 1863.
Oostendse sloepen: zie de informatie op de website van de Stad Oostende
1. Aad Schol. ...en om hen heen was alles branding...;scheepsstrandingen en reddingen bij Texel, Vlieland en Terschelling in de 19de eeuw, met ill. van Klaas Uitgeest. Den Burg, 1994. p.59. Het boek bevat een hoofdstuk met de titel: "de beruchte orkaan van 3 en 4 december 1863". Deze titel heb ik overgenomen voor dit bericht op Arjaentje.
2. idem. p.63
3. H.A.H. Boelmans Kranenburg en J.P. van de Voort: Een zee te Hoog, Scheepsrampen bij de Nederlandse zeevisserij 1860-1976. De Boer Maritiem, 1979. p. 27. Gebaseerd op het officiële verslag van het Ministerie (toestand der zeevisscherij).
Arnemuiden: L. van Belzen, De vissersramp van 1863. In: Arneklanken, 13(2008).p.6-10
Scheveningen: Digitaal Vissersnamenmonument,Vrouw Kniertje en Neeltje de Jong
Zwartewaal: Nederlandsche Staatscourant, 25 januari 1867
Y 33 uit Engeland, vermeld in:Noord-Hollands Archief, Archief Maatschappij tot Nut van 't Algemeen, departement Haarlem, toegangsnr. 3501, 2.1.2.7.5. Reddingscommissie. nr.175: rapporten vergaan schepen 3-4 december 1863.
Oostendse sloepen: zie de informatie op de website van de Stad Oostende
4. Zie noot 1. De getuigenissen van de bemanning die op p.60 en 61 van het boek van Schol staan zijn hier samengevat.
Zie ook: Rinus van Dam. Storm op zee, de ondergang van "Wilhelmsburg", "Apolonia", "Eben Haëzer" en "Josephine". In: Eilanden-nieuws, 20 december 2013.
Zie ook: Rinus van Dam. Storm op zee, de ondergang van "Wilhelmsburg", "Apolonia", "Eben Haëzer" en "Josephine". In: Eilanden-nieuws, 20 december 2013.
Antwerpse visserssloepen die zijn vergaan: niet alleen de Hoop met de visser Willem Jongejan uit Middelharnis die te Antwerpen was komen wonen met zijn gezin, en de Joséphine met de Middelharnisse vissers Johannis De Waard en Cornelis Vogelaar zijn toen omgekomen, maar ook de visserssloep Van Baele is toen gezonken. Van deze laatste konden evenwel alle bemanningsleden worden gered. Ter ondersteuning van de getroffen families werden te Antwerpen twee liefdadigheidsinstellingen opgericht en een stoet georganiseerd waaraan de vissersfamilies en heel het Schipperskwartier deelnamen. Hierover zijn meerdere details bekend, onder meer een meeslepend lied dat bij die gelegenheid werd gezongen en een prent met (fantasie) grafzerken en de namen er op van de vissers die met De Hoop zijn omgekomen, en die ter ondersteuning werd verkocht. Van De Hoop en De Joséphine zijn achterglasschilderingen bekend uit 1855, en van de Joséphine eveneens een schets met commentaar van de hand van de Antwerpse marine tekenaar en schilder Rik Schaefels. Raymond Van Ael, Antwerpen.
BeantwoordenVerwijderen