Nadat Hendrik de Korte zijn werkzaamheden als visser beëindigde werd hij leraar aan de Gemeentelijke Visserijschool in IJmuiden, die in 1916 werd gesticht. In 1924 schreef hij samen met A. Bakker een leerboek over knopen, touwwerk, blokken, takels etc. voor de zee- en binnenvaart (1). In 1926 volgde zijn boek over het breien, samenstellen en boeten van trawlnetten. Beide leerboeken zijn vele malen herdrukt (2).
In deze jaren verdiepte hij zich ook in de geschiedenis van de Middelharnisse visserij. In 1921 verscheen een artikel in twee delen van zijn hand in het Tijdschrift De Visscherij onder de titel: 'Over de vroege visserij van Middelharnis. Iets uit de geschiedenis van Middelharnis en deszelfs visscherij' (3). Hij baseerde zich voor dit overzicht voornamelijk op het boek van Ulbo J. Mijs uit 1896 over de visafslag.
In een schrift noteerde hij de namen van de
Middelharnisse schepen die voorkomen in de jaarlijkse ‘Naamlijst der
haringschepen in Zuid- en Noord-Holland uitgerust’. Voor de jaren 1834-1871
zijn hierin de Middelharnisse schepen die aan de haringvisserij
deelnamen terug te vinden.
Pas in 1887 werden in deze lijst de bunsloepen opgenomen die niet aan de haringvisserij deelnamen. De Korte gaf zijn schrift de titel ‘Sloepen van Middelharnis’ mee en niet ‘De sloepen van Middelharnis’. Dit duidt er mogelijk op dat hij besefte dat het overzicht verre van volledig was voor de jaren tot 1886. Hij maakte twee exemplaren van het overzicht die in de collecties van het Streekarchief Goeree-Overflakkee en het Maritiem Museum Rotterdam zijn opgenomen (4).
Door een ongeval werd hij invalide. Hij besteedde zijn tijd aan het beschrijven en tekenen van alles wat hij zich van de Middelharnisse visserij herinnerde en uit diverse bronnen te weten kon komen. Voor de ontwikkelingsgeschiedenis van de vissersvaartuigen van Middelharnis zijn de tekeningen die hij in 1940 maakte van grote waarde. Zij berusten in Het Scheepvaartmuseum in Amsterdam. De reeks bestaat uit twaalf tekeningen op een vel van 50 bij 64 cm. Elke tekening is door De Korte voorzien van een toelichting. De dertiende tekening stelt de in 1882 gebouwde MD 11 Hendrika Adriana voor met tuigplan, dekplan, inrichting voor de zoute visvaart en inrichting voor verse visvaart. Vermoedelijk heeft De Korte ook zelf op deze sloep gevaren. De tekening is in 1939 op verzoek van C. Oud, directeur van het Staatsvisschershavenbedrijf van IJmuiden, gemaakt ten behoeve van het boek van G.L.E. Crone, Onze schepen in de Gouden Eeuw, voor het hoofdstuk Visschersvaartuigen. De Korte heeft de tekening in januari 1940 geschonken aan Het Scheepvaartmuseum in Amsterdam (5).
Zoals zoveel inwoners van IJmuiden werden Hendrik de Korte en zijn vrouw Lena Koster in 1942 door de Duitse bezetter gedwongen om IJmuiden te verlaten. Ze belandden in het Gelderse dorp Nieuwaal, gemeente Gameren. Ze zouden niet meer terugkeren naar IJmuiden. De huisarts van De Korte in Nieuwaal, M.A. Kipp, was zelf modelbouwer en zeer geïnteresseerd in de geschiedenis van de sloepen. De Korte heeft gedurende het jaar 1943 een gedetailleerde beschrijving van de MD 28 Vertrouwen gemaakt op basis van zijn tekeningen in een oud kasboek. Zo ontstond een uitvoerige documentatie. Kipp wist voor hem de originele bouwtekening en de tuigtekening van de werf van I.S. Figee te bemachtigen. Op basis van deze informatie is in 1979 de modelbouwtekening van de MD 28 Vertrouwen vervaardigd (5).
 |
| MD 28 Vertrouwen, scheepsmodel vervaardigd door Anton Diks |
De 22 artikelen die hij (H. de Korte Johsz.) in 1947 in het Eilanden-nieuws publiceerde onder de titel ‘Iets over de visserij van Middelharnis’ behoren tot de meest belangwekkende teksten die over de visserijgeschiedenis van Middelharnis geschreven zijn. De laatste aflevering verscheen op 22 november 1947 (6). De Korte was van plan om nog meer artikelen te schrijven maar de reeks eindigde abrupt. Hij overleed op 4 januari 1948.
 |
| IJmuider Courant, 7 januari 1948 |
De afgelopen tien jaar heb ik historisch onderzoek gedaan naar de zeevisserij vanuit Middelharnis en heel veel bronnen geraadpleegd die De Korte niet tot zijn beschikking had. Dit onderzoek maakt het mogelijk om de tekeningen en de bijbehorende toelichtingen van Hendrik de Korte te koppelen aan de feiten die het bronnenonderzoek heeft opgeleverd. In de volgende blogteksten doe ik verslag van mijn bevindingen.
© Marlies Jongejan, juni 2023
1. A. Bakker en H. de Korte, Eenvoudige handleiding voor het splitsen en knopen, plattings en matten maken, kennis van touwwerk, blokken, takels enz., voor de zee- of binnenvaart. Met ca. 180 afbeeldingen. Rijswijk, Kramers, 1924
2. H. de Korte, Het breien, samenstellen en boeten van trawlnetten. IJmuiden, 1926.
3. H. de Korte, ‘Over de vroege visserij van Middelharnis. Iets uit de geschiedenis van Middelharnis en deszelfs visscherij ’, Tijdschrift De Visscherij, 3(1923)11, 123-125 en 3(1923)12, 137-139.
4. [H. de Korte Johsz.], Sloepen van Middelharnis, 1834-1923. Handgeschreven overzicht, 64 p. Aanwezig in het Maritiem Museum Rotterdam (afkomstig van rederij Slis, geschonken in 1925) en in het Archief Gemeente Middelharnis, inv. nr. 2191.
5. M.A. Kipp en J. Esvelt, naar H. de Korte. De beugsloep “Vertrouwen”, de M.D. 28 uit 1886. in: De Modelbouwer 41(1979) juni, deel 1, 224-229. (Bouwbeschrijving deel 2 en 3, p. 352-353 en 392-396).
De tekening is te koop via: https://www.modelbouwtekeningen.nl/nvm-1003016-beugsloep-vertrouwen-md28-1886.html
6. H. de Korte Johsz., ‘Iets over de visserij van Middelharnis’ Eilanden-Nieuws (1947) 24 afleveringen verschenen tussen 28 juni en 22 november 1947.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten